SAPA PRAHA obchodní a kulturní centrum

Câu hỏi cho EUVIET cố vấn

 

Tôi là người nước ngoài, từ Việt Nam sang CH Séc cách đây chưa lâu. Đã nhiều lần tôi đứng trước vấn đề không biết có nên ký hợp đồng, mà chỉ viết bằng tiếng Séc nên tôi hoàn toàn không hiểu. Liệu những hợp đồng như vậy có giá trị không?

 

Ngày càng tăng con số những người di cư ra nước ngoài vì công việc, học tập hay đoàn tụ. Tất nhiên nhiều khi xảy ra, là người di trú không nói được thứ tiếng ở đất nước mà mình tới, bởi đơn giản là không cần thiết. Nhiều khi quan hệ đối thoại theo khả năng của mình bằng ngôn ngữ khác. Phức tạp chỉ xảy ra, khi người nước ngoài buộc phải ký kết hợp đồng bằng ngôn ngữ mà mình không hiểu, ví dụ tiếng Séc. Vậy giải quyết tình huống như vậy bằng cách nào?

 Chúng ta hãy hình dung một ví dụ. Người ngoại quốc đến Cộng hoà Séc với mục đích du học tại trường tư thục ở đây, nhưng nhà trường không bảo đảm cho sinh viên chỗ ở. Nghĩa là người này cần phải thuê căn hộ, hay ít ra là gian phòng với công trình phụ. Chủ sở hữu của một bất động sản chào mời người nước ngoài căn hộ phù hợp, nhưng dĩ nhiên, là hợp đồng nhận được viết bằng tiếng Séc, mà mình hoàn toàn không hiểu. Trước khi ký hợp đồng, người nước ngoài dịch hợp đồng sang tiếng Anh, trong khi đó ngôn ngữ mẹ đẻ lại khác biệt với Anh ngữ. Biện pháp này liệu có đúng nguyên tắc?

 Ngay mở đầu cần phải nhắc tới, rằng luật dân sự hoàn toàn không nhắc tới khái niệm “ngôn ngữ, mà nó được sử dụng trong hợp đồng“. Chúng ta cũng đồng thời thử xác minh, trong trường hợp nào thì theo luật lệ Séc hiện hành những hợp đồng như nói ở trên được coi là hợp lệ, khi nào thì bị coi là hoàn toàn không có giá trị, nghĩa là không hợp lệ, và khi nào thì tương đối không hợp lệ, nghĩa là có giá trị cho tới khi một bên khiếu nại chỉ ra sự không hợp lệ của nó.

 Trước hết, chúng ta quan tâm tới vấn đề, là qui định pháp lí của chúng ta đòi hỏi như thế nào về hình thức hợp đồng. Hợp đồng là thủ tục pháp lí song phương, trong đó nói tới hai trách nhiệm pháp lí tương hỗ. Để trách nhiệm pháp lí có hiệu lực nhiều khi luật pháp đòi hỏi hình thức đặc biệt (thể loại văn bản viết, hình thức đăng ký trưởng khế) hay thoả thuận giữa các bên liên quan. Hợp đồng bao giờ cũng có hai trợ từ cơ bản. Đó là nội dung và hình thức. Nội dung hợp đồng hình thành cho các bên nghĩa vụ và quyền lợi thoả thuận, còn hình thức thì ví dụ không chỉ là dạng điện tử, văn bản viết hay nói miệng, mà đồng thời còn cả hình thức hợp đồng mua bán, hợp đồng tặng quà, v.v...Như vậy nghĩa là ngôn ngữ nằm ở nhóm pháp lí hình thức của hợp đồng, bởi nó chỉ là phương tiện trung gian, thể hiện nội dung hợp đồng. Nếu như ta lấy lí lẽ đó áp dụng vào trường hợp ví dụ của mình, chúng ta thấy, rằng luật pháp không đòi hỏi cho việc ký kết hợp đồng phải bằng hình thức tiếng Séc hay ngôn ngữ nào khác, nếu như các bên liên quan trong hợp đồng không thoả thuận việc soạn thảo hợp đồng bằng thứ ngôn ngữ cụ thể. Để cụ thể chúng tôi nêu ra, rằng theo luật thì hợp đồng thuê căn hộ có nghĩa vụ thể hiện bằng hình thức văn bản. Yêu cầu nữa, mà luật dân sự đòi hỏi cho các trách nhiệm pháp lí hình thành hợp đồng, là đạt chất lượng nhất định cho các trách nhiệm pháp lí nêu ra. Hợp đồng hình thành những trách nhiệm pháp lí đề xuất trong hợp đồng và trách nhiệm pháp lí chấp nhận đề xuất đó. Theo điều § 37 mục 1. luật dân sự thì trách nhiệm pháp lí phải “thực sự tự do và nghiêm túc, chắc chắn và rõ ràng; nếu không sẽ vô giá trị.“

 Trách nhiệm thực sự tự do nhìn chung được hiểu là ý chí tự do cá nhân thực hiện trách nhiệm pháp lí (trong ví dụ của chúng ta là nội dung đề nghị trong hợp đồng và sự chấp nhận nó). Cá nhân không bị bắt buộc thực hiện trách nhiệm pháp lí bởi bất kỳ ai và điều gì. Ý chí nghiêm túc được hiểu là ý muốn cá nhân thực sự muốn thực hiện trách nhiệm pháp lí và chịu trách nhiệm về hậu quả pháp luật. Chắc chắn và rõ ràng liên quan đến việc thể hiện ý chí. Sự rõ ràng xuất phát ở việc bày tỏ chính xác nội dung nhiệm vụ, trong vấn đề sử dụng phương tiện thuật ngữ pháp lí, nhiệm vụ rõ ràng thì sau đó có thể qui định nội dung trách nhiệm pháp lí. Bởi có thể xảy ra, là khi tuân thủ các qui tắc ngữ pháp và thuật ngữ pháp lí trung gian chúng ta chẳng thể hiểu gì về trách nhiệm pháp lí, nội dung thực sự thế nào, ai phải thực hiện bổn phận gì. Trong trường hợp của chúng ta sự rõ ràng và dễ hiểu không đóng vai trò gì. Chúng ta dự tính, là hợp đồng viết bằng tiếng Séc rõ ràng và dễ hiểu, phức tạp lớn nhất nằm ở chỗ, là hợp đồng soạn thảo bằng ngôn ngữ mà sinh viên ngoại quốc không hiểu. Nghĩa là sẽ đáng quan tâm hơn tìm hiểu ý chí nghiêm túc khi ký hợp đồng thuê và tính tự do của nó. Những gì liên quan tới tính nghiêm túc, căn cứ vào tình hình và nhu cầu của người ngoại quốc chúng ta không thể đánh giá, rằng định ký hợp đồng thuê vì đùa cợt. Những thực tế này rất khó chứng minh nhất là với các hợp đồng bằng văn bản, mà hợp đồng thuê nhà cần bắt buộc phải có. Dĩ nhiên tình hình sẽ phức tạp hơn với ý chí tự do. Nếu chúng ta hình dung, rằng người ngoại quốc ký bản hợp đồng mà tự mình không hiểu, thể hiện ở chỗ, rằng chắc là rất cần thiết ký hợp đồng, nghĩa là nằm ở vị thế đàm phán thứ yếu và hợp đồng thuê đơn giản là bắt buộc phải ký, để có chỗ ở. Trong tình trạng như vậy chúng ta có thể gọi là khẩn cấp. Theo điều § 49 luật dân sự “người tham gia, mà ký hợp đồng trong tình thế khẩn cấp và với những điều kiện bất lợi rõ ràng, có quyền rút lui khỏi hợp đồng.“ Hợp đồng thuê nhà được soạn thảo bằng ngôn ngữ khác, mà một bên không hiểu, như vậy cho thấy rằng chắc một bên ở vào tình thế khẩn cấp. Nhưng tình trạng này không làm cho hợp đồng mất giá trị, và kể cả khi tương đối, nghĩa là căn cứ vào khiếu nại của bên bị thiệt thòi. Với người ngoại quốc của chúng ta, thì ở đây tồn tại cơ hội có thể rút lui khỏi hợp đồng, vì với anh ta hợp đồng có những bất lợi rõ ràng.

 Khi xem xét hợp đồng được viết bằng ngôn ngữ, mà một bên không hiểu, chúng ta đồng thời cũng không được quên phương diện đạo đức tử tế. Trách nhiệm pháp lí mà trái ngược với đạo đức tốt là hoàn toàn vô giá trị. Trong tình huống như vậy có thể coi đó là trái ngược với chuẩn mực đạo đức?  Đạo đức tử tế là gì? “Đạo đức tốt“ là tổng hợp luân lý, xã hội tôn trọng và nguyên tắc được công nhận, mà việc tuân thủ nó nhiều khi được bảo đảm bằng cả qui định pháp lí, sao cho mỗi hành vi đều nằm trong khuôn khổ nguyên tắc đạo đức chung của xã hội dân chủ.

 Phương diện cuối cùng mà chúng ta cần cân nhắc, là trường hợp khi người ngoại quốc ký hợp đồng do nhầm lẫn. Đây là nói đến tình thế, khi người sinh viên nước ngoài ký hợp đồng thuê nhà và trong khi đó được thuyết phục về nội dung của nó khác đi, bởi vì anh ta đã bị dịch sai sang ngôn ngữ mà mình hiểu. Tình huống này nằm trong qui định của điều § 49a luật dân sự và hợp đồng thuê nhà hoàn toàn không có giá trị. “Trách nhiệm pháp lí không có giá trị, nếu như cá nhân đàm phán đã thực hiện trong sự nhầm lẫn, bắt nguồn từ thực tế, là với anh ta thực sự mang tính quyết định, và người, mà đặt ra trách nhiệm pháp lí này, đã gây ra sự nhầm lẫn hay đã phải biết về điều đó. Trách nhiệm pháp lí cũng không có giá trị, nếu như sự nhầm lẫn ấy được người đó cố tình tạo ra. Nhầm lẫn trong động cơ trách nhiệm pháp lí không có giá trị không thực thi.“

 Bây giờ chúng ta tìm hiểu, rằng tự thân việc ký hợp đồng bằng ngôn ngữ, mà một bên không hiểu, không gây ra hậu quả làm những hợp đồng như vậy mất hết giá trị. Bởi nội dung hợp đồng đã được dịch cho bên không hiểu tiếng, thể hiện bằng văn bản công bố nội dung những điều kiện hợp đồng đã thoả thuận. Nhưng các thức ký kết hợp đồng này có thể đem lại rất nhiều phiền toái cho cả hai bên. Nhất là những tranh cãi sau đó của các bên, xem liệu hợp đồng đã được dịch chính xác cho người ngoại quốc hay không, có thể sẽ hết sức khó chịu. Vì thế chúng tôi khuyên, khi ký hợp đồng với người không hiểu tiếng Séc, nên soạn thảo bằng hai ngôn ngữ, với thoả thuận ghi trong hợp đồng, qui định ngôn ngữ nào được ưu tiên trong trường hợp xảy ra sai lệch bản dịch nội dung hợp đồng.